Voor senioren durven we al eens volgende uitspraken horen: Afscheid nemen behoort bij het leven! Senioren maken het vaker mee en kunnen dit dus beter! Het zijn maar twee uitspraken die ons keihard confronteren met wat rouw en verlies net niet is. Senioren hebben wellicht op basis van hun leeftijd meer kans om in het leven geconfronteerd te worden met rouw- en verlieservaringen. Dit neemt echter niet weg dat ze er dan plots beter tegen kunnen. We mogen niet vergeten dat velen uit een tijd komen waar rouw en verlies taboe was. Over zoiets spreek je niet, het zal wel slijten, blijven keihard werken en je zal er niet meer aan denken … het was de goed bedoelde raad van mensen die misschien zelf geen weg konden met verdriet.

Senioren nemen echter nog veel meer afscheid dan van geliefden. We denken aan het afscheid na een professionele carrière waar de man of de vrouw een zekere status had opgebouwd. Na het pensioen komt deze te vervallen. Dit vraagt een enorme aanpassing in het leven en gaat gepaard met gevoelens van rouw en verlies. Vriendschapsbanden verwateren en de wereld waarin mensen gaan leven wordt steeds kleiner. We denken aan de mensen die al dan niet door fysieke of andere omstandigheden genoodzaakt worden om het huis te verlaten en hun intrek te nemen in een woonzorgcentrum. Afscheid nemen van de tuin, de slaapkamer, de meubeltjes, de geur van het huis, de buren en de buurt, de postbode die dagelijks voorbijfietst … Het zijn maar enkele elementen die het ook voor senioren op andere vlakken soms heel moeilijk maken en die opnieuw gepaard gaan met gevoelens van rouw en verlies.

Senioren nemen ook afscheid van hun broers en zussen, hun vrienden en kameraden … de wereld van de leeftijdsgenoten wordt kleiner en dit confronteert mensen met zichzelf; ze voelen hun kwetsbaarheid en soms ook grote eenzaamheid. Beetje bij beetje laten ze zoveel uit het verleden los. In de professionele zorg proberen mensen daar bij stil te staan, maar er is altijd wel onvoldoende tijd. Mensen kunnen niet op verhaal komen. Wanneer mogen ze hun tranen de vrije loop laten in het bijzijn van anderen? Het wordt vaak teruggedrongen naar de intimiteit van de eenzaamheid.

Senioren leven jaren samen, maken zoveel mee, hebben vreugde en verdriet te delen en dan verliezen ze hun partner. Hun steun en toeverlaat doorheen tientallen jaren is er plots niet meer. De tafel wordt nog gedekt voor die extra persoon die nu toch niet meer komt aanzitten. Het is confronterend en heel pijnlijk. Met het wegvallen van de partner verdwijnt ook een stuk de sociale status, je bent plots weduwnaar of weduwe, niet meer echtgenote, echtgenoot, partner … Mensen gaan je zelfs soms anders bekijken.

Heel vaak dragen senioren het verdriet uit het verleden met zich mee. Ze kroppen het letterlijk op en het lichaam blokkeert. Verdriet moet op één of andere manier een weg vinden om het lichaam te verlaten. Allerlei gevoelens van angst, woede, verdriet, kwaadheid, huilen, roepen, tieren, treuren, jammeren … steken de kop op en helpen om het rouwen op de juiste weg te zetten. Het verlies van een geliefde kan een kettingreactie veroorzaken van gevoelens van verdriet dat niet verwerkt werd. Ook senioren hebben het recht om gehoord te worden, om hun verdriet te uiten en om dat rouwen te verwerken, zelfs van heel lang geleden.

Schrijnend is het wanneer mensen van 85 jaar nooit de kans hebben gekregen om te rouwen over hun stilgeboren kindje. In die tijd was daar tijd noch plaats voor, maar ze hebben het een leven lang met zich meegedragen. Met de dood van hun geliefde partner, hun broer of zus, komt ook dit verdriet opnieuw boven. Wie dus afscheid heeft moeten nemen op velerlei wijzen en onvoldoende kans kreeg om dit te verwerken, kan een vat vol boosheid en ergernis zijn. Wie kan het hen kwalijk nemen?

Rouw en verlies bij senioren wordt heel vaak onderschat. Men denkt dat het bij het leven hoort en dat zij de ervaringsdeskundigen zijn. Senioren hebben echter op heel veel wijzen afscheid moeten nemen van mensen en situaties. Het heeft hen in het leven veel geleerd, maar ook zij moeten de kans krijgen om het te verwerken, om hun verdriet te uiten en beetje bij beetje te aanvaarden dat er nu opnieuw een tijd is van voor en na … dat ze gehoord en beluisterd mogen worden … (DJM)